तुमची पहिली निष्ठा कोर्टावर आणि राज्यघटनेवर असली पाहिजे, कट्टरवादी वकिलांना सरन्यायाधीशांनी खडे बोल सुनावले

मुंबई- आपल्या रोखठोक न्यायालयीन टिपण्या, ऐतिहासिक निकाल देणे,स्पष्टवक्तेपणा आणि खणखणीत भाषणांसाठी सर्वच राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय प्रसारमाध्यमांमध्ये कायम चर्चेत राहणारे तसेच भारतीयांच्या हृदयात आदराचे स्थान प्राप्त करणारे, आणि अन्याय झालेल्यांना न्यायाची खात्री देणारे सर्वोच्च न्यायालयाचे सरन्यायाधीश यांनी पुन्हा एकदा खणखणीत भाषण केलेले आहे. उच्च न्यायालयाच्या नागपूर खंडपीठात हायकोर्ट बार असोसिएशनच्या शताब्दी सोहळ्यात सरन्यायाधीश डीवाय चंद्रचूड यांनी आपले खणखणीत भाषण देऊन वकिलांच्या डोळ्यात झणझणीत अंजण घातलेले आहे.
त्यांनी शुक्रवारी जोरदार टिप्पणी केली की, बार असोसिएशनच्या सदस्यांच्या प्रलंबित प्रकरणांवर आणि न्यायालयांनी दिलेल्या निकालांवर भाष्य करण्याच्या अलीकडील प्रवृत्तीमुळे ते खूप व्यथित झाले आहेत.जेष्ठ वकिलांकडून असे प्रकार यापूर्वी घडत नव्हते आता अशा प्रकारांची संख्या वाढताना दिसत आहे. एखाद्या संवेदनशील प्रकरणावर प्रसारमाध्यमांमध्ये निरर्थक वायफळ बडबड कमी केली पाहिजे, ज्यामुळे न्यायालयांच्या निकालावर परिणाम होतील किंवा न्यायव्यवस्थेवर दबाव निर्माण होईल अशी विधानं टाळली पाहिजेत ,असे प्रतिपादन सरन्यायाधीश डी वाय चंद्रचूड यांनी केलेले आहे.

दरम्यान, सरन्यायाधीश चंद्रचूड यांनी स्वतंत्र बार आणि संघटनांचे महत्त्व अधोरेखित केले असून वकिलांना  न्यायालयाच्या निकालांवरील त्यांच्या प्रतिक्रियेत सामान्य लोकांपासून दूर राहण्याचे आवाहन केले आहे. अलिकडच्या काळात, बार असोसिएशनच्या सदस्यांच्या न्यायालयासमोर प्रलंबित असलेल्या प्रकरणांवर भाष्य करण्याच्या आणि न्यायालयाने दिलेल्या निकालांवर भाष्य करण्याच्या प्रवृत्तीमुळे मला खूप त्रास झाला आहे.
तुम्ही न्यायालयाचे पहिले आणि प्रमुख अधिकारी आहात, आणि सन्मान आणि आमच्या कायदेशीर प्रवचनातील सत्य तुमच्या हातात आहे,असे सर्वोच्च न्यायालयाचे सरन्यायाधीश नागपूर बार असोसिएशनला संबोधित करताना म्हणालेले आहे.
सरन्यायाधीश पुढे म्हणाले की, इतर कोणत्याही व्यक्तींप्रमाणे, वकिलांना त्यांचा स्वतःचा कट्टर धार्मिक विचार, राजकीय विचारधारा आणि विश्वास असेल.मात्र, त्यांनी त्याहून वर येऊन त्यांची सर्वोच्च निष्ठा न्यायालय आणि राज्यघटनेवर असलीच पाहिजे,असे त्यांनी अधोरेखित केले असून कट्टर विचारसरणीच्या वकिलांना अप्रत्यक्ष दणका दिलेला आहे.
ते पुढे म्हणाले की, आमच्यासारख्या दोलायमान आणि वादग्रस्त लोकशाहीमध्ये, बहुतेक व्यक्तींची राजकीय विचारधारा किंवा प्रवृत्ती असते.ॲरिस्टॉटलच्या म्हणण्यानुसार माणूस हे राजकीय प्राणी आहेत.वकीलही त्याला अपवाद नाहीत. तथापि, बारच्या सदस्यांसाठी पक्षपाती हितसंबंध आहेत,परंतु न्यायालय आणि राज्यघटनेसाठी एखाद्याने सर्वोच्च निष्ठा दाखवून खोटे बोलू नये.
सरन्यायाधीशांनी असेही ठामपणे सांगितले की, अनेक प्रकारे, हा एक स्वतंत्र बार आहे जो कायद्याचे राज्य आणि घटनात्मक शासनाचे रक्षण करण्यासाठी नैतिक आधार आहे.
सर्वोच्च न्यायालय बार असोसिएशनचे (एससीबीए) अध्यक्ष आणि ज्येष्ठ वकील आदिश अग्रवाला यांना निवडणूक रोख्यांच्या निकालाचे  स्वतःहून पुनरावलोकन करण्याची मागणी करणाऱ्या पत्रासाठी खुल्या कोर्टात सरन्यायाधीशांनी फटकारल्यानंतर आणि 600 वकिलांनी सरन्यायाधीश यांना पत्र लिहिल्यानंतर आजच्या या टिप्पणीला खूप महत्त्व आलेलं आहे. आज बारच्या सदस्यांनी वृत्तपत्रांमधील मतांचे तुकडे, प्रसारमाध्यमे आणि सार्वजनिक व्याख्याने यांसारख्या व्यासपीठांचा वापर करून न्यायालयाचे निकाल साध्या सोप्या भाषेत आणि स्थानिक भाषेत लोकांपर्यंत पोहोचवणे आवश्यक आहे. वकिलांच्या बार असोसिएशनमध्ये न्यायालय आणि नागरिक यांच्यातील पूल म्हणून काम करण्याची क्षमता आहे. तुमची भूमिका पार पाडण्यासाठी बार जटिल कायदेशीर गुंतागुंतीच्या संकल्पना आणि कार्यवाही लोकांसाठी सुलभ भाषेत प्रभावीपणे अनुवादित करू शकते. ज्याची सखोल समज वाढवून आमची घटनात्मक मूल्ये आणि आमच्या निर्णयांचा खरा उद्देश सामान्य माणसापर्यंत आपण पोहोचवला पाहिजे.सरन्यायाधीश पुढे म्हणाले की न्यायपालिकेने आपले स्वातंत्र्य आणि पक्षपातीपणा, कार्यकारिणी, विधिमंडळ आणि निहित राजकीय हितसंबंधांपासून अधिकारांचे पृथक्करण करण्यासाठी वेळोवेळी प्रयत्न केले आहेत.
तथापि, आपण हे विसरू नये की न्यायपालिकेचे स्वातंत्र्य आणि बारचे स्वातंत्र्य यांचा जवळचा संबंध आहे. आमच्या घटनात्मक न्यायालयांचे निकाल हे कठोर कार्यवाही, कसून कायदेशीर विश्लेषण आणि घटनात्मक तत्त्वाशी बांधिलकीचा कळस आहे, असेही ते म्हणाले.
पण एकदा निर्णय सुनावला की ती सार्वजनिक मालमत्ता असते. एक संस्था म्हणून आमचे खांदे रुंद असतात. पत्रकारितेतून, राजकीय समालोचनातून किंवा सोशल मीडियावर कौतुक आणि टीका, पुष्पगुच्छ आणि वीटफेक या दोन्ही गोष्टी स्वीकारायला आम्ही तयार आहोत, पण म्हणून अनेक वर्षांचे प्रशिक्षण आणि अनुभव असलेले बार असोसिएशनचे सदस्य आणि पदाधिकारी, न्यायालयाच्या निकालांवर प्रतिक्रिया देताना आणि कायदेशीर चर्चेत सहभागी होताना तुम्ही स्वत:ला सामान्य व्यक्तीपासून वेगळे केले पाहिजे.
न्यायपालिकेचे कामकाज वाढवणे आणि न्यायालयाच्या प्रतिष्ठेचे रक्षण करणे ही भूमिका व्यापक संस्थात्मक जबाबदारीपर्यंत आहे. बार असोसिएशनने बारमधील वकिलीची गुणवत्ता सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे आमच्या कोर्टरूम्स आमच्या नागरिकांसाठी अधिक सुलभ आणि सुरक्षित बनविण्यावर भर दिला पाहिजे, असे प्रतिपादन सरन्यायाधीश डी वाय चंद्रचूड यांनी केले आहे.

credit source -Bombay high court, B & b report