दिपनगर प्रकल्प बंद का करू नये ? प्रदूषण नियंत्रण मंडळाच्या नाशिक विभागीय अधिकाऱ्यांनी बजावली “अनुपालन आदेशाची ” नोटीस

भुसावळ दि-27-01-2025, भुसावळ तालुक्यातील दिपनगर येथील महाराष्ट्र स्टेट पॉवर जनरेशन कंपनी लि. याठिकाणी दि-07-10-2024, दि-13-11-2024 आणि दि-24.01.2025 रोजी प्रदूषण नियंत्रण मंडळाच्या अधिकाऱ्यांनी प्रकल्पातील युनिटला क्रमांक -2 ,3 ,4 व 5 ( 500 MW ) ला दिलेल्या भेटीतील गैरअनुपालन निरिक्षण अहवालानुसार प्रकल्पाने पर्यावरणीय नियमांचे पालन न करणे, यामध्ये प्रदूषण मर्यादा ओलांडणे, आवश्यक प्रदूषण नियंत्रण उपाययोजनांची काटेकोरपणे अंमलबजावणी करण्यात अयशस्वी होणे किंवा निर्धारित मानकांचे पालन न करणे यांचा समावेश या नोटीस मध्ये करण्यात आलेला आहे. दि-04/03/2025 आणि दि-17-01-2025 रोजी लिंबाजी एस. भड , विभागीय अधिकारी, प्रदूषण नियंत्रण मंडळ, नाशिक विभाग, यांनी सात दिवसांचे आत खालील संदर्भीय गैर-अनुपालनाच्या आक्षेपांबाबत सदरील पर्यावरण बाधक प्रकल्प बंद का करण्यात येऊ नये ? याबाबत तात्काळ अनुपालन अहवाल सादर करण्याचे निर्देश दिलेले असून आजपावतो प्रकल्पाकडून याची कोणतीच अंमलबजावणी करण्यात आलेली नाही. तसेच त्यासंदर्भात अनुपालन अहवाल देखील सादर करण्यात आलेला नसल्याने आता याबाबत पुढील कायदेशीर कार्यवाही बाबत महाराष्ट्र राज्य परिषद मंडळाच्या सचिवांकडे हे प्रकरण पाठवण्यात येणार आहे. जर प्रकल्पाने कारणे दाखवा सूचनेला पुरेसा प्रतिसाद दिला नाही किंवा सुधारणात्मक कारवाई केली नाही, तर मंडळाचे सचिव पुढील कारवाई करू शकते,ज्यामध्ये दंड आकारणे , प्रकल्पाची काम करण्याची संमती निलंबित करणे किंवा रद्द करणे, आणि प्रकल्प बंद करण्याचे निर्देश जारी करू शकते.युनिट क्र.2 व 3 ला या नोटीस मध्ये खालील आक्षेप नोंदविण्यात आलेले आहे. यामुळे दीपनगर प्रकल्पातील वरिष्ठ अधिकाऱ्यांमध्ये खळबळ उडाली असून आता पुढील कारवाईकडे लक्ष लागून आहे. विभागीय अधिकाऱ्यांनी पाठवलेल्या नोटीसमध्ये पर्यावरणीय नियमांचे अनुपालन केल्यामुळे खालीलप्रमाणे गंभीर आक्षेप नोंदविण्यात आले आहे.

दिपनगर वीजनिर्मिती केंद्रामुळे परिघातील वायुप्रदूषणाने गुणवत्ता धोकादायक पातळी ओलांडली https://mediamail.in/दिपनगर-वीजनिर्मिती-केंद्

भुसावळ दि-27-01-2025, भुसावळ तालुक्यातील दिपनगर येथील महाराष्ट्र स्टेट पॉवर जनरेशन कंपनी लि. याठिकाणी दि-07-10-2024, दि-13-11-2024 आणि दि-24.01.2025  रोजी प्रदूषण नियंत्रण मंडळाच्या अधिकाऱ्यांनी प्रकल्पातील युनिटला क्रमांक -2 ,3 ,4 व 5 ( 500 MW )  ला दिलेल्या भेटीतील  गैरअनुपालन निरिक्षण अहवालानुसार प्रकल्पाने पर्यावरणीय नियमांचे पालन न करणे, यामध्ये प्रदूषण मर्यादा ओलांडणे, आवश्यक प्रदूषण नियंत्रण उपाययोजनांची काटेकोरपणे अंमलबजावणी करण्यात अयशस्वी होणे किंवा निर्धारित मानकांचे पालन न करणे यांचा समावेश या नोटीस मध्ये करण्यात आलेला आहे.  दि-04/03/2025 आणि दि-17-01-2025 रोजी लिंबाजी एस. भड , विभागीय अधिकारी, प्रदूषण नियंत्रण मंडळ, नाशिक विभाग, यांनी सात दिवसांचे आत खालील संदर्भीय गैर-अनुपालनाच्या आक्षेपांबाबत सदरील प्रकल्प बंद का करण्यात येऊ नये ? याबाबत तात्काळ अनुपालन अहवाल सादर करण्याचे निर्देश दिलेले असून आज पावतो प्रकल्पाकडून याची कोणतीही अंमलबजावणी करण्यात आलेली नाही. तसेच त्यासंदर्भात अनुपालन अहवाल देखील सादर करण्यात आलेला नसल्याने आता याबाबत पुढील कायदेशीर कार्यवाही बाबत महाराष्ट्र राज्य परिषद मंडळाच्या सचिवांकडे  हे प्रकरण पाठवण्यात येणार आहे. जर प्रकल्पाने कारणे दाखवा सूचनेला पुरेसा प्रतिसाद दिला नाही किंवा सुधारणात्मक कारवाई केली नाही, तर मंडळाचे सचिव पुढील कारवाई करू शकते,ज्यामध्ये दंड आकारणे , प्रकल्पाची काम करण्याची संमती निलंबित करणे किंवा रद्द करणे, आणि प्रकल्प बंद करण्याचे निर्देश जारी करू शकते.युनिट क्र.2 व 3 ला या नोटीस मध्ये खालील आक्षेप नोंदविण्यात आलेले आहे. यामुळे दीपनगर प्रकल्पातील वरिष्ठ अधिकाऱ्यांमध्ये खळबळ उडाली असून आता पुढील कारवाईकडे लक्ष लागून आहे. विभागीय अधिकाऱ्यांनी पाठवलेल्या नोटीसमध्ये पर्यावरणीय नियमांचे अनुपालन केल्यामुळे खालीलप्रमाणे गंभीर आक्षेप नोंदविण्यात आले आहे.
१) सभोवतालच्या हवेची गुणवत्ता देखरेख प्रणाली ( AAQMS ) मागील 3 ते 4  (सप्टेंबर २०२४ पासून ) महिन्यांपासून कार्यान्वित नाही. ( AAQMS चा वापर वायू प्रदूषण पातळी समजून घेण्यासाठी, प्रदूषणाचे संभाव्य स्रोत ओळखण्यासाठी आणि हवा गुणवत्ता व्यवस्थापन धोरणांच्या प्रभावीतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी केला जातो. )
2)ETP वरील OCEMS देखील गेल्या 2 ते 3 महिन्यांपासून चालू नाही. (ETP” म्हणजे एफ्लुएंट ट्रीटमेंट प्लांट ही एक अशी सुविधा आहे जी औद्योगिक सांडपाणी वातावरणात सोडण्यापूर्वी त्यावर प्रक्रिया करते आणि शुद्ध करते.ईटीपी सांडपाण्यावर प्रक्रिया करण्यासाठी विविध भौतिक, रासायनिक आणि जैविक प्रक्रिया वापरतात, ज्यात स्क्रीनिंग, काजळी काढणे आणि समीकरण  ,अवसादन, गोठणे आणि फ्लोक्युलेशन  करणे,
जैविक उपचार: सक्रिय गाळ प्रक्रिया करणे   
पॉलिशिंग उपचार: वाळू गाळणे, सक्रिय चारकोल प्रक्रिया, ओझोनेशन, अल्ट्राफिल्ट्रेशन आणि रिव्हर्स ऑस्मोसिस ) हे समाविष्ट आहेत.
३) दि-01/03/2024 रोजी दिलेल्या संमतीनुसार (UAN क्रमांक 186706) संमतीची अट नाही.  11, 16, 17, 18, 19 आणि 20 उद्योगांनी आजपर्यंत पालन केलेले नाही.
४) 2 नग STP प्रदान केले परंतु 1 STP (2×500) नुकतेच भेटी दरम्यान सुरू झाले आणि नोंदवले. 1000 ML MLSS पैकी 120 ml जे अपुरे आहे आणि ते त्यात नाही असे दर्शवते.
५) प्रत्यक्ष सांडपाणी निर्मिती 2500 CMD पेक्षा जास्त आहे. परंतु STP क्षमता एकूण आहे. 2000 CMD जे सूचित आहे आणि 100% सांडपाणी अंशतः प्रक्रिया केलेले आहे.) बाग आणि राख स्लरी उद्देशासाठी वापरला जातो.
६) STP शी सीवरेज कनेक्शन अपूर्ण किंवा गळती असल्याचे दिसते. (सांडपाणी प्रक्रिया केंद्राची योग्य देखरेख आणि व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे.सांडपाण्यावर प्रक्रिया करून ते दूषित न होऊ देण्याची काळजी घेणे आवश्यक आहे.प्रक्रिया केलेल्या पाण्याचा योग्य वापर करणे आवश्यक आहे, उदा. शेतीसाठी किंवा औद्योगिक कामांसाठी.STP च्या माध्यमातून दूषित पाणी थेट पाण्यात सोडण्याऐवजी, ते पुनर्वापर (recycled) करण्यासाठी योग्य उपाय करणे आवश्यक आहे.जनजागृती करणे आणि लोकांना पाण्याचे महत्त्व समजावून देणे आवश्यक आहे.)
७) फ्लाय ऍश अधिसूचना युनिटनुसार 100% पालन केले जात नाही.
८) खालच्या राखेचे बेकायदेशीर आणि अयोग्य व्यवस्थापनासह अनियंत्रित राखेचा बांध ( ash Bund ) क्षेत्रातून अनधिकृत पक्षांनी (बीटीपीएस प्राधिकरणाच्या मान्यतेनुसार ) स्थानिक आणि इतर लोकांकडून वायू प्रदूषणाची समस्या निर्माण करून उचलली जाते. वाहतूक करताना राख झाकून न टाकणे तसेच त्यांच्याद्वारे विविध ठिकाणी टाकणे.मोकळ्या वातावरणात अवैज्ञानिकरित्या स्थाने जे स्पष्टपणे सूचित करतात. BTPS प्राधिकरणांपैकी कोणीही राखेचे पालन आणि वापर याची पडताळणी करत नाही. ( एश बाँड पासून तळ राख ). (जानेवारी महिन्यात झालेल्या जळगाव जिल्हा डीपीसी च्या बैठकीत सदरील अवैध वाहतुकीला प्रतिबंध घालण्याची जबाबदारी महामार्ग पोलिसांना देण्यात आलेली होती .मात्र त्याकडे महामार्ग पोलीस साफ दुर्लक्ष करताना दिसून येत आहे.)                           

९) केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (CPCB) ही एक वैधानिक संस्था आहे. जी जल आणि वायू प्रदूषण प्रतिबंध आणि नियंत्रणासाठी काम करते. CPCB ने जल (प्रदूषण प्रतिबंध आणि नियंत्रण) कायदा, 1974 आणि वायू (प्रदूषण प्रतिबंध आणि नियंत्रण) कायदा, 1981 या कायद्यांअंतर्गत अधिकार आणि कार्ये मिळवली आहेत.या मंडळाशी प्रकल्पाची ऑनलाइन कनेक्टिव्हिटी अद्याप पूर्ण झालेली नाही.
१०) जमिनीवर आणि हिरव्या वनस्पतींच्या पानांवर अंतर्गत वाहतूक आणि राख साचल्यामुळे फरारी उत्सर्जन होते.आणि जेव्हा असे दिसून आले आहे की तुम्ही उपद्रव निर्माण करत आहात पर्यावरण आणि जवळपासचे क्षेत्र बाधीत झालेलं आहे.आता, वरील गैर-अनुपालनाच्या दृष्टीने, तुम्हाला याद्वारे निर्देश दिले जात आहेत.
1) तुमचे औद्योगिक उपक्रम का बंद केले जाऊ नये ?
2) सक्षम अधिकाऱ्यांना तुमच्या युनिटचा पाणी/वीज पुरवठा खंडित करण्याचे निर्देश का दिले जाऊ नये ?
युनिट क्र 4 व 5 ला देण्यात आलेली दि- 17-01-25 रोजी दिलेल्या नोटीस मध्ये खालील आक्षेप नोंदविण्यात आले आहे.
१) ईटीपी युनिटची सीईएमएस कनेक्टिव्हिटी गेल्या 2-3 महिन्यांपासून चालू नाही. ( ETP म्हणजे औद्योगिक सांडपाणी वातावरणात सोडण्यापूर्वी त्यावर प्रक्रिया करण्यासाठी डिझाइन केलेली सुविधा आहे. आणि केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (CPCB) आणि राज्य प्रदूषण नियंत्रण मंडळे (SPCBs) पर्यावरणीय मानकांचे पालन सुनिश्चित करण्यासाठी ETP चे नियमन आणि निरीक्षण करतात.)
२) NOx कमी करण्यासाठी ऑपरेशन ओव्हर फायर एअर (OFA) बर्नरचे अनुपालन आणि NOx उत्सर्जन मर्यादेचे पालन करण्यासाठी प्रगतीशील कपात युनिटद्वारे सादर केली जाईल.
३) संमती अट क्रमांक 17, 18, 19 आणि 20 चे पालन युनिटद्वारे सादर केले जातील.
४) युनिटने संमतीची अट क्रमांक 22 ची पूर्तता केलेली नाही, म्हणजे फ्लाय ॲशचा 100% वापर, काही फ्लाय ॲश ॲश बंडमध्ये विल्हेवाट लावली जाते, तसेच लेगसी पॉन्ड ॲशची विल्हेवाट लावण्यात समस्या आहेत.
५) युनिटने संमती अट क्रमांक 23 चे पालन केले नाही.  पीपी करेल, प्रभावी वायुप्रदूषण नियंत्रण प्रणाली युनिट 3 मध्ये 3 महिन्यांच्या कालावधीत श्रेणीसुधारित / प्रदान करणे आजपर्यंत अशी कोणतीही तरतूद करण्यात आलेली नाही ज्यामुळे उक्त युनिटमधून प्रचंड वायू प्रदूषण झाले.
६) संयुक्त दक्षता नमुने (JVS) परिणाम विहित संमती मानकांच्या तुलनेत उच्च बाजूने आहेत.
७) सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्प खराब आढळले.
८) ॲश बॉण्ड एरियातील तळाच्या राखेचे अयोग्य व्यवस्थापन केल्यामुळे अनधिकृत पक्षांनी (बीटीपीएस प्राधिकरणाच्या मान्यतेनुसार) स्थानिक आणि इतर लोकांकडून उचलले जाते ज्यामुळे वायू प्रदूषणाची समस्या निर्माण होते. तसेच राख वाहतूक तसेच रस्त्याच्या कडेला ठिकठिकाणी ठिकठिकाणी वायू प्रदूषणासाठी या कार्यालयाकडे आलेल्या विविध तक्रारींमुळे सीबीपीसी आणि बीटीपीएसद्वारे विल्हेवाट नियमितपणे हाताळली जात नाही.
९) राख बंधारा रस्ता, फुलगाव ते राख बंधारा संपूर्णपणे राखेची वाहतूक आणि रस्त्याच्या कडेला मोठ्या प्रमाणात राख गळतीमुळे प्रभावित झाले ज्यामुळे धूळ उत्सर्जन होते.
१०) युनिट 4 आणि 5 साठी EC अनुपालन अहवाल सादर केलेला नाही ,आणि जेव्हा असे आढळून आले आहे की आपण पालन करण्यात अयशस्वी झाला आहात .बोर्डाने दिलेली एकत्रित संमती आणि अधिकृतता (सीसीए) मध्ये नमूद केलेल्या अटी आणि त्याद्वारे वातावरणात आणि आसपासच्या परिसरात दुर्गंधीयुक्त उपद्रव निर्माण करणे आणि त्यामुळे वातावरणात वायू प्रदूषण होते.
निरीक्षण अहवालानुसार आक्षेप
१) तुमच्या प्रकल्पाची संमती का नाकारली जाऊ नये ?
२)तुमचे औद्योगिक उपक्रम का बंद केले जाऊ नये ?
३) सक्षम अधिकाऱ्यांना तुमच्या युनिटचा पाणी/वीज पुरवठा खंडित करण्याचे निर्देश का दिले जात नये ?
या निर्देशांबाबतचा अहवाल या तारखेपासून १५ दिवसांच्या आत सबमिट करा,असे आदेशित करण्यात आलेले आहे.मात्र याची मुदत संपलेली आहे. त्यामुळे आता पुढील कार्यवाहीकडे लक्ष लागून आहे.