मानवी दात ‘धोकादायक शस्त्र’ नाही, त्यामुळे दातांनी चावल्यास झालेली दुखापत IPC च्या कलम ३२४ अंतर्गत येत नाही – मुंबई उच्च न्यायालय
मुंबई दि-10/04/25, मानवी दातांना ‘शस्त्र’ मानले जाऊ शकत नाही, असे निरीक्षण मुंबई उच्च न्यायालयाने नोंदवले आहे की मानवी दात चावून दुखापत करणे हे कलम ३२४ आयपीसीऐवजी कलम ३२३ आयपीसी अंतर्गत ‘स्वेच्छेने दुखापत करणे’ आहे.
न्यायमूर्ती विभा कंकणवाडी आणि न्यायमूर्ती संजय ए. देशमुख यांच्या खंडपीठासमोर अर्जदारांनी त्यांच्याविरुद्धची कार्यवाही रद्द करण्याची विनंती केली होती. अर्जदारांवर भारतीय दंड संहितेच्या कलम ३२४ (धोकादायक शस्त्रे किंवा साधनांनी स्वेच्छेने दुखापत करणे), ३२३ (स्वेच्छेने दुखापत केल्याबद्दल शिक्षा), ५०४ (शांतता भंग करण्याच्या उद्देशाने जाणूनबुजून अपमान करणे), ५०६ (गुन्हेगारी धमकी देणे) अंतर्गत गुन्हा दाखल करण्यात आला.थोडक्यात माहिती अशी की, माहिती देणारी आणि अर्जदारांमध्ये मालमत्तेचे वाद होते. माहिती (F.R.I.) देणाऱ्याने जमीन, घर आणि वीटभट्टीच्या विभाजनाचा दावा दाखल केला होता. एफआयआरनुसार, जेव्हा माहिती देणाऱ्याला अर्जदार वीटभट्टीतून विटा वाहतूक करण्यासाठी रस्ता तयार करताना आढळले तेव्हा तिने अर्जदारांना न्यायालयाचा निर्णय येईपर्यंत त्या वाहतूक करू नका असे सांगितले.तिने आरोप केला की त्यानंतर अर्जदारांनी तिच्यावर हल्ला केला आणि अर्जदार क्रमांक २ ने तिच्या उजव्या हाताला चावा घेतला, ज्यामुळे तिला दुखापत झाली. पुढे असा आरोप करण्यात आला की अर्जदार क्रमांक १ ने तिच्या भावाच्या डाव्या उजव्या हाताला चावा घेतला जेव्हा त्याने तिला वाचवण्याचा प्रयत्न केला.अर्जदारांनी असा युक्तिवाद केला की एफआयआर ही मागील वादांचा परिणाम आहे आणि त्यात कोणत्याही गुन्ह्याचा खुलासा केलेला नाही. अर्जदारांनी पुढे असा युक्तिवाद केला की आयपीसीच्या कलम ३२४ अंतर्गत मानवी दातांना शस्त्र म्हणता येणार नाही.उच्च न्यायालयाने शकील अहमद विरुद्ध दिल्ली राज्य (२००४) या खटल्याचा आधार घेतला, जिथे सर्वोच्च न्यायालयाने असे म्हटले की कलम ३२६ आयपीसी अंतर्गत घातक शस्त्राच्या वर्णनानुसार मानवी दातांना घातक शस्त्र मानले जाऊ शकत नाही. येथे, उच्च न्यायालयाने असे नमूद केले की कलम ३२४ आणि कलम ३२६ आयपीसीमधील एकमेव फरक अनुक्रमे ‘दुखापत’ आणि ‘गंभीर दुखापत’ आहे. सर्वोच्च न्यायालयाचे निष्कर्ष या प्रकरणात देखील लागू असल्याचे निरीक्षण नोंदवले आहेत.
म्हणून, शकील अहमद (सुप्रा) मधील निरीक्षणे भारतीय दंड संहितेच्या कलम ३२४ अंतर्गत देखील लागू होतात. शकील अहमद (सुप्रा) मधील दुखापत गंभीर होती कारण तर्जनीचा हाड कापला गेला होता आणि म्हणूनच, ती भारतीय दंड संहितेच्या कलम ३२५ अंतर्गत विचारात घेण्यात आली. जर आपण हाच नियम लागू केला तर दुखापत भारतीय दंड संहितेच्या कलम ३२३ नुसार येईल, जी अदखलपात्र आहे.या प्रकरणात, न्यायालयाने असे नमूद केले की वैद्यकीय अधिकाऱ्याला माहिती देणाऱ्या आणि तिच्या भावाच्या अंगावर दातांचे कोणतेही निशाण आढळले नाहीत. वैद्यकीय अधिकाऱ्याच्या म्हणण्यानुसार, दुखापतीचे आकारमान मानवी दातांमुळे झाल्याचे दर्शवत नव्हते. त्यामुळे न्यायालयाने जखमा मानवी दातांमुळे झाल्या आहेत यावर विश्वास ठेवला नाही.
